بورس اوراق بهادار در مهرماه ۱۳۹۸ برای هشتمین ماه متوالی رشد مثبت را ثبت کرده است. این بازه رشد، یکی از طولانی‌ترین بازه‌های رشد متوالی بورس در دهه ۱۳۹۰ بوده است. ارزش بورس تهران در پایان مهرماه به بیش از ۱۱۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که این رقم، رشدی ۸۷ درصدی را طی هشت ماه اخیر (اسفند ۱۳۹۷ تا مهر ۱۳۹۸) نشان می‌دهد. لازم به ذکر است که میزان رشد ارزش بورس تهران در فاصله فروردین ۱۳۹۲ تا آذر ۱۳۹۲ معادل ۱۴۹ درصد بوده که بسیار بیشتر از رشد اخیر بورس بوده است.
ارزش دلاری بورس تهران نیز در پایان مهرماه معادل ۹۸ میلیارد دلار بوده که بیشترین میزان از ابتدای سال ۱۳۹۵ تاکنون است. رسیدن ارزش دلاری بازار به این سطح که متناسب با مقادیر میانگین‌های بلندمدت است، گویای این امر است که در حال حاضر پتانسیل رشد بیشتر بازار تا حد زیادی متوقف شده است. البته باید توجه داشت که تغییر در قیمت‌های جهانی کالاهای پایه یا نرخ ارز، دو عاملی است که می‌تواند معادل دلاری ارزش بورس تهران را باز هم افزایش دهد.
هرچند که بورس تهران در مهرماه نیز بازدهی مثبت داشته اما باید توجه داشت که از یکسو رشد بازار در این ماه بسیار محدود و معادل ۱.۸ درصد بوده است و از سوی دیگر، شدت نوسانات در این ماه به شکل مشهودی افزایش یافته است. برخلاف نیمه اول سال ۱۳۹۸ که شاخص کل دارای روند صعودی کاملا مشخصی بوده، طی مهرماه شدت نوسانات بسیار زیاد بوده و در این ماه طی پنج روز کاری، شاخص کل نوسانات بیش از منفی ۵ هزار واحد را تجربه کرده است. با این توصیف، به نظر می‌رسد رالی صعودی بورس در سال ۱۳۹۸ به تدریج به پایان خود نزدیک میشود.
البته باید توجه داشت که منظور از عبارت توقف احتمالی رشد، کاهش رشد سریع و کلی بازار به صورت محسوس است. در مورد نوسانات بازار، به نظر می‌رسد که در ماه‌های آتی میزان نوسان باز هم افزایش یابد چرا که از یک سو انتظار می‌رود تخلیه تدریجی حباب قیمتی ایجاد شده در سهام شرکت‌های کوچک منجر به افت ارزش بازار شده و به این ترتیب نوسانات منفی قابل ملاحظه‌ای در شاخص کل ایجاد کند.
از سوی دیگر با توجه به آنکه شمار زیادی از معامله‌گران در ماه‌های اخیر سودهای مناسبی را کسب کرده‌اند، انتظار می‌رود که این افراد با مشاهده ریزش در قیمت سهام خود به تدریج اقدام به شناسایی سود کرده و از بازار خارج شوند که این مسئله خود می‌تواند بر شدتنوسانات بیافزاید.
گسترش حضور سهامداران حقیقی و خرد نیز عامل دیگری است که می‌تواند نوسانات بازار را در ماه‌های آتی تشدید کند. بازدهی چشمگیر بازار سهام در ماه‌های اخیر که با عدم بازدهی مثبت سایر بازارها نظیر ارز و طلا همراه شده، عامل زمینه‌سازی بوده که موجبات افزایش جذابیت این بازار برای بسیاری از افراد را فراهم آورده و به این ترتیب شمار زیادی از افراد جدید در ماه‌های اخیر وارد بازار سهام شده‌اند. بررسی آمار معاملات به تفکیک افراد حقیقی و حقوقی نشان می‌دهد که رشد معاملات افراد حقیقی از ابتدای شهریورماه، نقش مهمی در نوسانات بازار داشته است.
در مورد معاملات افراد حقیقی، به نظر می‌رسد که مسئله عرضه‌های اولیه نیز نقش مهمی در جذب این افراد به بازار سهام داشته است. مقایسه آمار شرکت‌کنندگان در عرضه‌های اولیه سال جاری با سال گذشته، نشانگر رشد بیش از ۱۳۰ درصدی میانگین شرکت‌کنندگان در عرضه‌های اولیه در سال ۱۳۹۸ است.
با توجه به آنکه قیمت‌گذاری سهام در عرضه‌های اولیه اساسا به شکلی است که جذابیت بالای قیمتی را برای خریداران ایجاد می‌کند و بازدهی مناسبی را با ریسک صفر در مدت زمانی کوتاه نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند، بسیاری از افراد (به توصیه نزدیکان و آشنایان) با هدف برخورداری از این سود اقدام به دریافت کد سهامداری کرده‌اند.
کسب سودهای سریع و بدون ریسک از عرضه‌های اولیه سبب شده که بسیاری از افراد تازه‌وارد با ذهنیت و تصور نادرست از بورس و با انگیزه‌های سفته‌بازانه اقدام به افزایش سرمایه خود در بازار کنند و از آنجا که این افراد غالبا از دانش مالی پایین و رفتار هیجانی برخوردار هستند، برآیند این مسائل شیوع رفتار توده‌وار در بازار سرمایه بوده است. عدم رشد محسوس بازار سرمایه در ماه‌های آتی، نگاه کوتاه‌مدت این افراد به بازار سهام و سرمایه‌گذاری در سهام نامناسب، مجموع عواملی است که می‌تواند منجر به خروج تعداد قابل ملاحظه‌ای از این افراد در ماه‌های آتی شود و به این ترتیب نوسانات بازار را تشدید کند.
بررسی میزان خالص خرید (خرید منهای فروش) افراد حقیقی در بورس تهران نشانگر رشد پیوسته دارایی این افراد در بازار سرمایه طی نیمه اول سال است به شکلی که تنها از ابتدای شهریورماه تا میانه مهرماه، بیش از ۴ هزار میلیارد تومان خالص خرید سهام این افراد افزایش یافته است.
البته با آغاز نوسانات بازار سهام از میانه مهرماه، مطابق انتظارات، جهت‌گیری افراد حقیقی به سمت خروج از بازار سرمایه بوده است به شکلی که حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان فروش سهام توسط این افراد صورت گرفته است.
با این توصیف و با در نظر گرفتن شمار بالای افرادی که به تازگی وارد بازار سهام شده‌اند، تداوم نوسانات بازار در ماه‌های آتی چندان دور از انتظار نخواهد بود.
ترکیب رشد بازار در مهرماه به شکلی بوده که گروه‌های بزرگ بازار نظیر شیمیایی، فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی رشدهای مثبت و نسبتا مطلوبی داشته‌اند و در مقابل گروه‌های کوچکتر رشد منفی را تجربه کرده‌اند.
سهم در رشد گروه‌های کوچک طی مهرماه معادل منفی ۲.۱ درصد بوده است که مقایسه این رقم با عملکرد مطلوب گروه‌های کوچک در نیمه اول سال، نشان می‌دهد که بخشی از حباب قیمتی شکل گرفته در صنایع و بنگاه‌های کوچک طی مهرماه به تدریج تخلیه شده است.
محاسبه نسبت قیمت به درآمد گروه‌های عمده بازار در پایان مهرماه نیز نشان می‌دهد که در این ماه با توجه به افزایش قیمت در گروه‌های بزرگ و کاهش قیمت در گروه‌های کوچک، نسبت قیمت به درآمد نیز در دو جهت متفاوت حرکت کرده است به شکلی که برای گروه‌های کوچک افت نسبت قیمت به درآمد و برای گروه‌های بزرگ رشد نسبت قیمت به درآمد ایجاد شده است.
هر چند که با این تغییرات، بخشی از حباب قیمتی ایجادشده در گروه‌های کوچک بازار تخلیه شده اما به نظر می‌رسد که کاهش بیشتر قیمت و تعدیل نسبت قیمت به درآمد تا رسیدن به سطوح بلندمدت، می‌تواند در ماه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
مقایسه میزان بازدهی بازارهای مختلف از شهریور ۱۳۹۶ تاکنون نشان می‌دهد که بازدهی بازار سهام (بورس) برای نخستین بار از سایر بازارها (مسکن، ارز و طلا) فراتر رفته است. با این وجود، طی مهرماه بازدهی فرابورس نسبت به ماه قبل کاهش یافته است.
با توجه به ایجاد آرامش نسبی در بازارهای مختلف، به نظر می‌رسد که همگرایی ایجاد شده در بازارهای مالی در ماه‌های آینده نیز تداوم یافته و رشد محسوس در هر یک از بازارها (و ایجاد موج جدید واگرایی) چندان محتمل به نظر نمی‌رسد.
محاسبه نسبت ارزش فرابورس (مجموع ارزش بازار اول و دوم) به بورس نشان می‌دهد که از ابتدای فصل پاییز سال ۱۳۹۷، رشد فرابورس از رشد بورس تهران پیشی گرفته و در شهریورماه امسال به اوج خود رسیده است.
هرچند که طی مهرماه، این نسبت کمی کاهش یافته اما به نظر می‌رسد که کاهش بیشتر این نسبت طی ماه‌های آتی همچنان محتمل است. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که بازده کلی فرابورس در نیمه دوم سال کمتر از بازده بورس باشد.
صندوق‌های درآمد ثابت: ثبت رکوردهای جدید در جذب منابع
منابع جذب شده توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در مهرماه برای ششمین ماه متوالی با رشد مثبت مواجه شده و به رقم تاریخی ۱۶۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. البته روند نزولی جذب منابع توسط صندوق‌های با درآمد ثابت از مهرماه سال قبل آغاز شده و در یک سال اخیر ارزش دارایی آن‌ها بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان (۲۰.۵ درصد) افزایش یافته است.
به نظر می‌رسد تغییر شرایط اقتصاد کلان (ایجاد ثبات و کاهش فرصت‌های سفته‌بازی) منجر به افزایش مجدد جذابیت نسبی نرخ سود این صندوق‌ها (در محدوده ۱۹ تا ۲۲ درصد) شده و می‌توان انتظار داشت همزمان با افزایش اقبال عمومی به سپرده‌های یک‌ساله، منابع جذب شده توسط صندوق‌ها نیز در ماه‌های آینده افزایش یابد.
لازم به ذکر است که در حال حاضر تعداد سپرده‌گذاران این صندوق‌ها حدود ۲.۱ میلیون نفر است. با توجه به نقش پررنگ صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سمت تقاضای بازار اوراق تأمین مالی، افزایش منابع این صندوق‌ها می‌تواند با تقویت طرف تقاضای بازار اوراق تأمین مالی موجب توسعه این بازار نیز شود.
- شماره۳۳۰ هفته نامه اطلاعات بورس-صفحه۶ و ۷
نظر شما